26. Suma Teologiczna; Traktat DROGA ZBAWICIELA (3. 38-59), Suma Teologiczna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ŚW. TOMASZ Z AKWINU
SUMA TEOLOGICZNA
Tom 26
DROGA ZBAWIENIA
( 3, qu. 38 – 59 )
Przełożył i objaśnieniami zaopatrzył:
Ks. St. Piotrowicz
1
ZAWARTOŚĆ TOMU 26
1. Traktat: DROGA ZBAWICIELA (3, qu. 38-59)
2. Odnośniki do tekstu
3. Objaśnienia tłumacza
2
ZAGADNIENIE 38
CHRZEST JANOWY
Rozpatrzmy z kolei chrzest udzielony Chrystusowi. Otóż skoro Chrystus
przyjął chrzest od Jana, należy najpierw zastanowić się nad chrztem udzielanym przez
Jana w ogólności, następnie zaś nad chrztem, który przyjął Chrystus.
Zagadnienie to ujmiemy w sześciu pytaniach:
1. Czy godziło się Janowi chrzcić?
2. Czy ten chrzest pochodził od Boga?
3. Czy dawał łaskę ?
4. Czy ktoś jeszcze, prócz Chrystusa, powinien był się ochrzcić u Jana?
5. Czy po ochrzczeniu Chrystusa należało przerwać udzielanie tego chrztu?
6. Czy ludzi ochrzczonych chrztem Janowym należało potem chrzcić chrztem
Chrystusowym?
Artykuł 1
CZY GODZIŁO SIĘ JANOWI CHRZCIĆ ?
Wydaje się, że nie
1. Wszystkie bowiem obrzędy sakramentalne mają jakieś podstawy w Prawie. (2)
Otóż Jan nie ustanowił Nowego Prawa. Więc wprowadzenie nowego obrzędu nie było
uzasadnione.
2. Jan był człowiekiem „posłanym przez Boga na świadectwo”1; był prorokiem
według słów Ewangelii2: „A ty, dziecię, nazwane będziesz prorokiem Najwyższego”.
Prorocy występujący przed Chrystusem nie wprowadzali nowych obrzędów, lecz
dążyli do tego, by przestrzegano przepisów Starego Prawa, jak wynika ze słów
Malachiasza3: „Pamiętajcie o prawie Mojżesza, mego sługi”. Więc Jan także nie
powinien był wprowadzać nowego obrzędu chrztu.
3. Do nadmiaru jakiejś rzeczy nie powinno się niczego dodawać. Żydzi zaś przesadzali
w ilości obmywań rytualnych. Czytamy bowiem w Ewangelii4, że „faryzeusze i
wszyscy Żydzi nie jedzą, póki dokładnie nie obmyją rąk. Nie jedzą też, dopóki się nie
obmyją po powrocie z targu. Przejęli od przodków wiele innych zwyczai, których
przestrzegają, takich jak obmywanie kubków, dzbanów, naczyń miedzianych i łóżek”.
Chrzest Janowy był przeto czymś zbędnym.
A JEDNAK mówiąc o świętości Jana ewangelista dodaje5, że wielu szło do niego i
„byli przezeń chrzczeni w Jordanie”.
WYKŁAD. Chrzest Janowy był potrzebny z czterech powodów:
Po pierwsze, jak mówi Augustyn6, warunkiem koniecznym uświęcenia chrztu
było dokonanie przez Jana chrztu Chrystusa.
3
Po drugie: Chrzest ten miał objawić Chrystusa. Mówi o tym sam Jan
Chrzciciel7: „Dlatego przyszedłem chrzcić wodą, aby On mógł się okazać Izraelowi”,
On, tj. Chrystus. Św. Jan głosił Chrystusa, kiedy zbierały się rzesze. Trudniej byłoby
to robić, jak zauważył Chryzostom8, przez nauczanie indywidualne, przechodząc od
jednej osoby do drugiej.
Po trzecie: Chrzest Janowy miał oswoić ludzi z chrztem Chrystusa. W jednej z
homilii mówi Grzegorz9: Jan chrzcił „pełniąc w ten sposób funkcję herolda; jak
narodzeniem swoim poprzedzał Pana mającego się narodzić, tak też wykonując obrzęd
chrztu zapowiadał Tego, który miał chrzcić”.
Po czwarte: Prowadząc ludzi do pokuty chrzest miał przygotować do godnego
przyjęcia Chrystusowego chrztu. Mówi przeto Będą10, że „podobnie jak katechumeni
zanim przyjmą chrzest korzystają z nauczania wiary, tak przed przyjęciem chrztu
Chrystusowego ludzie skorzystali z chrztu Janowego. Jan bowiem głosił pokutę,
zapowiedział chrzest Chrystusa i zachęcił do poznania Prawdy, która ukazała się na
świecie. Podobnie też słudzy Kościoła przede wszystkim nauczają, potem piętnują
grzechy, wreszcie głoszą ich odpuszczenie przez chrzest Chrystusa.
Ad 1. Sam chrzest Jana nie był sakramentem. Było to jak gdyby sakramentale (3)
przygotowujące grunt pod chrzest Chrystusowy. Chrzest Janowy należał przeto w
pewien sposób do Prawa Chrystusowego, nie do Prawa Mojżeszowego. (4)
Ad 2. Jan nie był zwykłym prorokiem, lecz, jak wiemy z Ewangelii11, „więcej niż
prorokiem”, ostatnim ogniwem Starego Zakonu i pierwszym Dobrej Nowiny. Toteż
zadaniem Jana było raczej prowadzenie ludzi słowem i czynem do Prawa
Chrystusowego, niż do przestrzegania Starego Zakonu.
Ad 3. Wspomniane ablucje faryzeuszów były bez znaczenia, służyły bowiem
wyłącznie czystości ciała. Chrzest Jana zmierzał natomiast ku oczyszczeniu duszy. Jak
stwierdziliśmy12, skierowywał ludzi ku pokucie.
Artykuł 2
CZY CHRZEST JANOWY BYŁ OD BOGA ?
Wydaje się, że nie
1. Żadne sakramentale ustanowione przez Boga nie nosi bowiem nazwy zwykłego
człowieka. Tak samo chrzest Nowego Przymierza nie nazywa się chrztem Piotra, czy
Pawła, lecz chrztem Chrystusowym. Tu natomiast omawiamy chrzest, który bierze
swą nazwę od Jana; czytamy bowiem w Ewangelii1: ,,Chrzest Jana skąd był — z
nieba, czy od ludzi?” Chrzest Janowy nie był więc od Boga.
2. Wszelka nowa nauka pochodząca od Boga. znajduje swoje potwierdzenie w cudach.
Toteż, jak czytamy w Piśmie św.2, Pan dał Mojżeszowi moc czynienia cudów. A w
liście do Hebrajczyków czytamy3: „Potem gdy wiara nasza została zapoczątkowana
przez nauczanie Pana, nabrała w nas mocy dzięki tym, którzy je słyszeli. Bóg zaś
przyświadczył temu znakami i cudami”. Natomiast w Ewangelii czytamy, że „Jan nie
uczynił żadnego cudu”4. Wydaje się więc, że chrzest sprawowany przez Jana nie
pochodził od Boga.
4
3. Sakramenta ustanowione przez Boga są określone przez pewne przepisy zawarte w
Piśmie św. Nie spotkamy natomiast w Biblii żadnego przepisu określającego chrzest
Janowy. Wydaje się więc, że chrzest ten nie pochodził od Boga.
A JEDNAK Ewangelia cytuje słowa Jana5: „Ten, który mnie posłał chrzcie wodą, Ten
mi powiedział: Nad kim zobaczysz Ducha,...”
WYKŁAD. W chrzcie Janowym wyróżniamy dwa momenty: sam obrządek i jego
skutki. Obrządek chrztu nie pochodził od ludzi, lecz od Boga, gdyż Bóg przez
wewnętrzne objawienie Ducha Świętego polecił Janowi chrzcić. Ale osiągnięcie
skutku zależy tu od człowieka. Chrzest ten nie powoduje niczego spoza zasięgu
możliwości ludzkich, więc nie był wyłącznie od Boga, chyba że mówiąc „od Boga”
mamy na myśli działanie Boga w człowieku.
Ad 1. Chrzest Nowego Prawa dokonuje się dzięki temu, że Duch Święty chrzci od
wewnątrz. To może sprawić tylko Bóg. Chrzest Janowy zaś oczyszcza wyłącznie
ciało, zgodnie ze słowami Jana6: „Ja was chrzczę wodą. Ten będzie was chrzcił
Duchem Świętym”. Toteż chrzest Janowy nosi jego imię, bo nie sprawia żadnych
innych skutków poza spowodowanymi przez Jana. Natomiast chrzest Nowego
Przymierza nie nosi nazwy człowieka, który chrzci, bo nie on jest sprawcą głównego
skutku chrztu polegającego na oczyszczeniu wewnętrznym.
Ad 2. Całe nauczanie Jana i jego działalność zmierzały ku Chrystusowi, który
licznymi cudami potwierdził naukę swoją i Jana. Gdyby Jan czynił cuda to ludzie w
równej mierze przyłączyliby się jedni do Jana, inni do Chrystusa. Janowi nie było dane
czynienie cudów, aby ludzie zwrócili uwagę przede wszystkim na Chrystusa.
Posłannictwo swoje, na pytanie Żydów: Dlaczego chrzci, określił Jan słowami Pisma
św.7: „Jam głos tego, który woła na pustkowiu". Jak stwierdza Chryzostom8: „Już
samo surowe życie Jana budzi zaufanie do jego posłannictwa, „przedziwny to był
bowiem widok takiego umartwienia w ludzkim ciele”.
Ad 3. Biorąc pod uwagę omówione poprzednio powody9 widzimy, że z Bożego
zrządzenia chrzest Janowy miał zastosowanie tylko przez krótki okres czasu. I dlatego
w Piśmie św. nie spotykamy żadnego przepisu zobowiązującego ogół do
przyjmowania tego chrztu. Motywem tego chrztu, jak wiemy10, było prywatne
objawienie Ducha Świętego.
Artykuł 3
CZY PRZEZ CHRZEST JANOWY BYŁA UDZIELANA ŁASKA? (5)
Wydaje się, że tak
1. Czytamy bowiem w Ewangelii1: „Był Jan na pustyni chrzcząc i głosząc chrzest
pokuty na odpuszczenie grzechów”. Otóż zarówno pokuta, jak i od-puszczenie
grzechów dokonuje się przez łaskę. Chrzest Janowy przeto przynosił łaskę.
2. Jak czytamy w Ewangelii2: ludzie, których Jan chrzcił, „wyznawali swoje grzechy”.
Wyznanie grzechów zaś zmierza do ich odpuszczenia, które dokonuje się przez łaskę.
Chrzest Janowy przeto dawał łaskę.
3. Do chrztu Chrystusowego bardziej jest zbliżony chrzest Janowy niż obrzezanie.
Obrzezanie zaś przynosiło odpuszczenie grzechu pierworodnego, skoro jak mówi
Będą3, „w Starym Zakonie zbawczym środkiem przeciw pierworodnej ranie grzechu
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl charloteee.keep.pl
ŚW. TOMASZ Z AKWINU
SUMA TEOLOGICZNA
Tom 26
DROGA ZBAWIENIA
( 3, qu. 38 – 59 )
Przełożył i objaśnieniami zaopatrzył:
Ks. St. Piotrowicz
1
ZAWARTOŚĆ TOMU 26
1. Traktat: DROGA ZBAWICIELA (3, qu. 38-59)
2. Odnośniki do tekstu
3. Objaśnienia tłumacza
2
ZAGADNIENIE 38
CHRZEST JANOWY
Rozpatrzmy z kolei chrzest udzielony Chrystusowi. Otóż skoro Chrystus
przyjął chrzest od Jana, należy najpierw zastanowić się nad chrztem udzielanym przez
Jana w ogólności, następnie zaś nad chrztem, który przyjął Chrystus.
Zagadnienie to ujmiemy w sześciu pytaniach:
1. Czy godziło się Janowi chrzcić?
2. Czy ten chrzest pochodził od Boga?
3. Czy dawał łaskę ?
4. Czy ktoś jeszcze, prócz Chrystusa, powinien był się ochrzcić u Jana?
5. Czy po ochrzczeniu Chrystusa należało przerwać udzielanie tego chrztu?
6. Czy ludzi ochrzczonych chrztem Janowym należało potem chrzcić chrztem
Chrystusowym?
Artykuł 1
CZY GODZIŁO SIĘ JANOWI CHRZCIĆ ?
Wydaje się, że nie
1. Wszystkie bowiem obrzędy sakramentalne mają jakieś podstawy w Prawie. (2)
Otóż Jan nie ustanowił Nowego Prawa. Więc wprowadzenie nowego obrzędu nie było
uzasadnione.
2. Jan był człowiekiem „posłanym przez Boga na świadectwo”1; był prorokiem
według słów Ewangelii2: „A ty, dziecię, nazwane będziesz prorokiem Najwyższego”.
Prorocy występujący przed Chrystusem nie wprowadzali nowych obrzędów, lecz
dążyli do tego, by przestrzegano przepisów Starego Prawa, jak wynika ze słów
Malachiasza3: „Pamiętajcie o prawie Mojżesza, mego sługi”. Więc Jan także nie
powinien był wprowadzać nowego obrzędu chrztu.
3. Do nadmiaru jakiejś rzeczy nie powinno się niczego dodawać. Żydzi zaś przesadzali
w ilości obmywań rytualnych. Czytamy bowiem w Ewangelii4, że „faryzeusze i
wszyscy Żydzi nie jedzą, póki dokładnie nie obmyją rąk. Nie jedzą też, dopóki się nie
obmyją po powrocie z targu. Przejęli od przodków wiele innych zwyczai, których
przestrzegają, takich jak obmywanie kubków, dzbanów, naczyń miedzianych i łóżek”.
Chrzest Janowy był przeto czymś zbędnym.
A JEDNAK mówiąc o świętości Jana ewangelista dodaje5, że wielu szło do niego i
„byli przezeń chrzczeni w Jordanie”.
WYKŁAD. Chrzest Janowy był potrzebny z czterech powodów:
Po pierwsze, jak mówi Augustyn6, warunkiem koniecznym uświęcenia chrztu
było dokonanie przez Jana chrztu Chrystusa.
3
Po drugie: Chrzest ten miał objawić Chrystusa. Mówi o tym sam Jan
Chrzciciel7: „Dlatego przyszedłem chrzcić wodą, aby On mógł się okazać Izraelowi”,
On, tj. Chrystus. Św. Jan głosił Chrystusa, kiedy zbierały się rzesze. Trudniej byłoby
to robić, jak zauważył Chryzostom8, przez nauczanie indywidualne, przechodząc od
jednej osoby do drugiej.
Po trzecie: Chrzest Janowy miał oswoić ludzi z chrztem Chrystusa. W jednej z
homilii mówi Grzegorz9: Jan chrzcił „pełniąc w ten sposób funkcję herolda; jak
narodzeniem swoim poprzedzał Pana mającego się narodzić, tak też wykonując obrzęd
chrztu zapowiadał Tego, który miał chrzcić”.
Po czwarte: Prowadząc ludzi do pokuty chrzest miał przygotować do godnego
przyjęcia Chrystusowego chrztu. Mówi przeto Będą10, że „podobnie jak katechumeni
zanim przyjmą chrzest korzystają z nauczania wiary, tak przed przyjęciem chrztu
Chrystusowego ludzie skorzystali z chrztu Janowego. Jan bowiem głosił pokutę,
zapowiedział chrzest Chrystusa i zachęcił do poznania Prawdy, która ukazała się na
świecie. Podobnie też słudzy Kościoła przede wszystkim nauczają, potem piętnują
grzechy, wreszcie głoszą ich odpuszczenie przez chrzest Chrystusa.
Ad 1. Sam chrzest Jana nie był sakramentem. Było to jak gdyby sakramentale (3)
przygotowujące grunt pod chrzest Chrystusowy. Chrzest Janowy należał przeto w
pewien sposób do Prawa Chrystusowego, nie do Prawa Mojżeszowego. (4)
Ad 2. Jan nie był zwykłym prorokiem, lecz, jak wiemy z Ewangelii11, „więcej niż
prorokiem”, ostatnim ogniwem Starego Zakonu i pierwszym Dobrej Nowiny. Toteż
zadaniem Jana było raczej prowadzenie ludzi słowem i czynem do Prawa
Chrystusowego, niż do przestrzegania Starego Zakonu.
Ad 3. Wspomniane ablucje faryzeuszów były bez znaczenia, służyły bowiem
wyłącznie czystości ciała. Chrzest Jana zmierzał natomiast ku oczyszczeniu duszy. Jak
stwierdziliśmy12, skierowywał ludzi ku pokucie.
Artykuł 2
CZY CHRZEST JANOWY BYŁ OD BOGA ?
Wydaje się, że nie
1. Żadne sakramentale ustanowione przez Boga nie nosi bowiem nazwy zwykłego
człowieka. Tak samo chrzest Nowego Przymierza nie nazywa się chrztem Piotra, czy
Pawła, lecz chrztem Chrystusowym. Tu natomiast omawiamy chrzest, który bierze
swą nazwę od Jana; czytamy bowiem w Ewangelii1: ,,Chrzest Jana skąd był — z
nieba, czy od ludzi?” Chrzest Janowy nie był więc od Boga.
2. Wszelka nowa nauka pochodząca od Boga. znajduje swoje potwierdzenie w cudach.
Toteż, jak czytamy w Piśmie św.2, Pan dał Mojżeszowi moc czynienia cudów. A w
liście do Hebrajczyków czytamy3: „Potem gdy wiara nasza została zapoczątkowana
przez nauczanie Pana, nabrała w nas mocy dzięki tym, którzy je słyszeli. Bóg zaś
przyświadczył temu znakami i cudami”. Natomiast w Ewangelii czytamy, że „Jan nie
uczynił żadnego cudu”4. Wydaje się więc, że chrzest sprawowany przez Jana nie
pochodził od Boga.
4
3. Sakramenta ustanowione przez Boga są określone przez pewne przepisy zawarte w
Piśmie św. Nie spotkamy natomiast w Biblii żadnego przepisu określającego chrzest
Janowy. Wydaje się więc, że chrzest ten nie pochodził od Boga.
A JEDNAK Ewangelia cytuje słowa Jana5: „Ten, który mnie posłał chrzcie wodą, Ten
mi powiedział: Nad kim zobaczysz Ducha,...”
WYKŁAD. W chrzcie Janowym wyróżniamy dwa momenty: sam obrządek i jego
skutki. Obrządek chrztu nie pochodził od ludzi, lecz od Boga, gdyż Bóg przez
wewnętrzne objawienie Ducha Świętego polecił Janowi chrzcić. Ale osiągnięcie
skutku zależy tu od człowieka. Chrzest ten nie powoduje niczego spoza zasięgu
możliwości ludzkich, więc nie był wyłącznie od Boga, chyba że mówiąc „od Boga”
mamy na myśli działanie Boga w człowieku.
Ad 1. Chrzest Nowego Prawa dokonuje się dzięki temu, że Duch Święty chrzci od
wewnątrz. To może sprawić tylko Bóg. Chrzest Janowy zaś oczyszcza wyłącznie
ciało, zgodnie ze słowami Jana6: „Ja was chrzczę wodą. Ten będzie was chrzcił
Duchem Świętym”. Toteż chrzest Janowy nosi jego imię, bo nie sprawia żadnych
innych skutków poza spowodowanymi przez Jana. Natomiast chrzest Nowego
Przymierza nie nosi nazwy człowieka, który chrzci, bo nie on jest sprawcą głównego
skutku chrztu polegającego na oczyszczeniu wewnętrznym.
Ad 2. Całe nauczanie Jana i jego działalność zmierzały ku Chrystusowi, który
licznymi cudami potwierdził naukę swoją i Jana. Gdyby Jan czynił cuda to ludzie w
równej mierze przyłączyliby się jedni do Jana, inni do Chrystusa. Janowi nie było dane
czynienie cudów, aby ludzie zwrócili uwagę przede wszystkim na Chrystusa.
Posłannictwo swoje, na pytanie Żydów: Dlaczego chrzci, określił Jan słowami Pisma
św.7: „Jam głos tego, który woła na pustkowiu". Jak stwierdza Chryzostom8: „Już
samo surowe życie Jana budzi zaufanie do jego posłannictwa, „przedziwny to był
bowiem widok takiego umartwienia w ludzkim ciele”.
Ad 3. Biorąc pod uwagę omówione poprzednio powody9 widzimy, że z Bożego
zrządzenia chrzest Janowy miał zastosowanie tylko przez krótki okres czasu. I dlatego
w Piśmie św. nie spotykamy żadnego przepisu zobowiązującego ogół do
przyjmowania tego chrztu. Motywem tego chrztu, jak wiemy10, było prywatne
objawienie Ducha Świętego.
Artykuł 3
CZY PRZEZ CHRZEST JANOWY BYŁA UDZIELANA ŁASKA? (5)
Wydaje się, że tak
1. Czytamy bowiem w Ewangelii1: „Był Jan na pustyni chrzcząc i głosząc chrzest
pokuty na odpuszczenie grzechów”. Otóż zarówno pokuta, jak i od-puszczenie
grzechów dokonuje się przez łaskę. Chrzest Janowy przeto przynosił łaskę.
2. Jak czytamy w Ewangelii2: ludzie, których Jan chrzcił, „wyznawali swoje grzechy”.
Wyznanie grzechów zaś zmierza do ich odpuszczenia, które dokonuje się przez łaskę.
Chrzest Janowy przeto dawał łaskę.
3. Do chrztu Chrystusowego bardziej jest zbliżony chrzest Janowy niż obrzezanie.
Obrzezanie zaś przynosiło odpuszczenie grzechu pierworodnego, skoro jak mówi
Będą3, „w Starym Zakonie zbawczym środkiem przeciw pierworodnej ranie grzechu
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]